Podejście psychoanalityczne w psychoterapii zakłada istnienie, oprócz łatwo dostępnej świadomości, również podświadomość i nieświadomość, do których często spychane są impulsy, emocje, konflikty wewnątrzpsychiczne. Te zepchnięte „na bok” treści mimo, iż nieświadome to nadal wywierają ogromny wpływ na nasze życie kierując naszymi wyborami, wpływając na relacje z innymi ludźmi i pochłaniając życiową energię. Przyczyniają się do podejmowania decyzji, które trudno nam uzasadnić lub zmienić, sprawiają że czujemy się zniewoleni i nie rozumiemy samych siebie. Często korzenie tych nieuświadomionych impulsów sięgają dzieciństwa i wczesnych relacji z najbliższymi osobami. Psychoterapia ma pomóc w dotarciu do owych trudno dostępnych treści, zrozumieć je i poczuć, a w konsekwencji bardziej świadomie kierować swoim życiem i lepiej radzić sobie z trudnościami.
Kolejnym z kluczowych czynników działających w terapii psychoanalitycznej jest relacja z terapeutą. Jej charakter zmienia się wraz z następującymi po sobie etapami terapii. W psychoterapii psychoanalitycznej terapeuta jest niedyrektywny i nieoceniający, podąża za tym, co wnosi do terapii pacjent, pracuje wspólnie z nim w eksplorowaniu i dociekaniu znaczenia poruszanych na sesji tematów, interpretuje to, co „tu i teraz” w odniesieniu do tego, co było udziałem danej osoby.